🐉 7 Sınıf Fiiller Konu Anlatımı

Anlamınagöre Fiiller: İş (Kılış), Durum ve Oluş FiilleriÇekimli Fiiller: Kip ve Kişi EkleriFiillerde Olumsuzluk ve Soru Anlamları 7. Sınıf. 7 Türkçe; 7 Matematik; 7 Fen Bilimleri; 7 Sosyal Bilgiler; 7 İngilizce; 9 Biyoloji; 9 Fizik; 9 Kimya; 9 Türk Dili ve Edebiyatı; 9 Tarih; 9 Coğrafya; 9 KonuAnlatımları: Basit ve Türemiş Fiiller. 7. Sınıf Türkçe dersi "Basit ve Türemiş Fiiller" konusunun Konu Anlatımı. MATERYALİ AÇ. 7 Sınıf Türkçe Kazanım Testleri. 17 Ocak 2022 10:33 580230. TEST - 1 (Fiiller (Fiilde Yapı - Ek Fiiller) TEST - 7. TEST - 8 (Parçada Anlam - 1 / Ana Düşünce - Ana Duygu - Konu TEST - 10 (Cümlede Anlam - 2) TEST - 11 (Anlatım Bozuklukları) TEST - 12 (Parçada Anlam - 2 / Parça Oluşturma - Parça Tamamlama) Biriş, bir oluş, bir hareket ve durum bildiren sözcüklere eylem (fiil) denir. Eylem kullanılmadan tümce kurulamaz. Bu yüzden tümce kurmak için iş, oluş, durum ve hareket bildiren sözcükleri kullanmak zorundayız. Kedi ağaca (tümce değil) Kedi ağaca tırmandı. (tümce) Eylemler tümcenin sonunda, başında ya da ortasında AnlatımBozuklukları İş, Oluş, Durum Fiilleri Konu Testi Kip ve şahıs ekleri dokümanları: 7.Sınıf Konu Testleri. 4 Şubat 2021. Sıfat fiille çekimli fiilleri ayırma. 22 Temmuz 2022. Kategoriler. Kategoriler Son Değiştirilen Yazılar. Etiketler. 6.sınıf 7.sınıf 8.sınıf AYT meb PDF TYT Türkçe Türkçe Y8BPCB. Hemen hemen okul hayatı boyunca her sene üzerinden geçeceğimiz sınavlarda karşımıza çokça çıkan bir konu olan fiillerden bahsedeceğiz. Filler konusu geniş kapsamlı bir konudur. Çeşitlerini özelliklerini sizlere başlıklar halinde açıkladık. 7. sınıfta da Filler konusu üzerinde durulacağından öğrencilerimize konumuzu örneklerle süsleyerek anlattık. Fiiller Fiil Çekim Ekleri Fiillerde Kişi Ekleri Fiillerde Anlam Kayması Fiillerin Anlam Özellikleri Çevremizdeki canlı cansız varlıkların, nesnelerin yaptıkları hareketlere, işlerine, durumlarına verilen adlardır. Yaptığımız hareketler, işler birer fiil ya da diğer adı ile eylemdir. Fiiller -mek / – mak ekini alırlar. -mek / – mak ekini almayan kelimeler fiil olamazlar. Örnek koşma, yüzmek, gelmek, gitmek, konuşmak, susmak… Fiil Çekim Ekleri Belirli bir zaman ya da dileği kişiyle birlikte gösteren fiillere çekimli fiil denir. Fiillerde Kip Bir fiilin -mek / -mak eki ile yazılmış haline o fiilin mastar hali dendiğini belirtmiştik. Fiiller cümle içerisinde mastar hali ile kullanılmazlar. Fiiller, köklerine gelen eklerle birlikte kullanılır. Bu eklerden biri de kip ekledir. Fiil kipleri haber ve dilek kipleri olmak üzere ikiye ayrılır. Haber Kipleri ekiminde belirli bir zaman ifadesi bulunan fiillerdir. Yapılan fiilin geçmişte mi, şimdi mi, gelecekte mi yoksa her zaman mı yapıldığını gösterirler. Geçmiş Zaman Geçmiş zamanın eki -mi ve -di ekleridir. Türkçede geçmiş zaman iki tanedir » -miş li geçmiş zamana duyulan geçmiş zaman, » -di’li geçmiş zamana görülen geçmiş zaman denir. Öğrenilen Duyulan / Belirsiz Geçmiş Zaman Eki “-mış, -miş, -muş, -müş“tür. Kişinin duyduğu ya da öğrendiği bir eylemi anlatır. Fiilin gerçekleştiği kesin değildir. Sonradan fark edilme anlamı da katar. gelmek fiilini şahıslara göre -miş’li öğrenilen zamana göre çekimleyelim. 1. Tekil şahıs ben gelmişim 2. Tekil şahıs sen gelmişsin 3. Tekil şahıs o gelmiş 1. Çoğul şahıs biz gelmişiz 2. Çoğul şahıs siz gelmişsiniz 3. Çoğul şahıs onlar gelmişler Örnek Bize gelmiş. Akşam çorba yapmış. Dün çok ders çalışmışız. GörülenBilinen Geçmiş Zaman Görülen geçmiş zaman ekleri -dı,-di,-du, -dü, -tı, -ti, -tu, -tü ekleridir. Fiilin gerçekleşme zamanı söylenme zamanından öncedir. Fiili söyleyen kişi, gerçekleşen fiili kendisi görmüştür. gelmek fiilini şahıslara göre -di’li görülen zamana göre çekimleyelim. 1. Tekil şahıs ben geldim 2. Tekil şahıs sen geldin 3. Tekil şahıs o geldi 1. Çoğul şahıs biz geldik 2. Çoğul şahıs siz geldiniz 3. Çoğul şahıs onlar geldiler Örnek Akşam size geldik. Menengiç kahvesi yaptı. Derslerine çalıştılar. Şimdiki Zaman Fiilin içinde bulunulan zamanda hem söylendiği hem de yapıldığı zamandır. Fiil kök ve gövdelerine getirilen “-iyor” ekiyle yapılır. gelmek fiilini şimdiki zamana göre çekimleyelim. 1. Tekil şahıs ben geliyorum 2. Tekil şahıs sen geliyorsun 3. Tekil şahıs o geliyor 1. Çoğul şahıs biz geliyoruz 2. Çoğul şahıs siz geliyorsunuz 3. Çoğul şahıs onlar geliyorlar Örnek Size doğru geliyorum. Ödevlerini yapıyorlar. Çorba yapıyor. Gelecek Zaman Fiilin bildirdiği işin, oluşun, hareketin hala gerçekleşmediğini ileride, gelecekte gerçekleşeceğini anlatan zamandır. Fiil kök ve gövdelerine getirilen “ -acak, -ecek” ekleriyle yapılır. gelmek fiilini gelecek zamana göre çekimleyelim. 1. Tekil şahıs ben geleceğim 2. Tekil şahıs sen geleceksin 3. Tekil şahıs o gelecek 1. Çoğul şahıs biz geleceğiz 2. Çoğul şahıs siz geleceksiniz 3. Çoğul şahıs onlar gelecekler Örnek Size gelecekler. Ödevlerimi yapacağım. Yemek pişirecek. Geniş Zaman Eylemin geçmiş, şimdiki ve gelecek zamanların tümüne ait olduğunun, yani her zaman tekrarlandığının bildirilmesinde ve genel yargıları anlatmakta kullanılır. gelmek fiilini geniş zamana göre çekimleyelim. 1. Tekil şahıs ben gelirim 2. Tekil şahıs sen gelirsin 3. Tekil şahıs o gelir 1. Çoğul şahıs biz geliriz 2. Çoğul şahıs siz gelirsiniz 3. Çoğul şahıs onlar gelirler Örnek Her akşam geliriz. Erken kalkar. Ödevlerinizi vaktinde yaparsınız. Dilek Kipleri Bir dileği, bir isteği, tasarlanan bir hareketi anlatan kiplerdir. Dilek kiplerinde zaman anlamı yoktur. Kip ve kişi ekleriyle eylemlerin olumlu, olumsuz, olumlu soru ya da olumsuz soru biçiminde çekimleri yapılır. Dilek kipleri 4’e ayrılır. Gereklilik Kipi Gereklilik kipinin ekleri -meli, -malı ekleridir. Fiile gereklilik anlamı katar, fiilin gerçekleşmesi gerekli ise bu kipi kullanırız. Bazen de tahmin katar. Olumsuzluk eki -ma, -me ile yapılır. gelmek fiilini gereklilik kipi ile olumlu olumsuz çekimleyelim. 1. Tekil şahıs ben gelmeliyim gelmemeliyim 2. Tekil şahıs sen gelmelisin gelmemelisiniz 3. Tekil şahıs o gelmeli gelmemeli 1. Çoğul şahıs biz gelmeliyiz gelmemeliyiz 2. Çoğul şahıs siz gelmelisiniz gelmemelisiniz 3. Çoğul şahıs onlar gelmeliler gelmemelisiniz Örnek Akşam gelmelisin Ödevlerini yapmalılar. Bu şekilde davranmamalısın. Şart Kipi Fiilin gerçekleşmesini şarta bağlayan kiptir. Fiillere getirilen “-se, -sa” ekleriyle yapılır. Bazen de dilek anlamı katar. Keşke yaz gelse gibi. Olumsuzluk eki -ma, -me ile yapılır. gelmek fiilini şart kipi ile olumlu olumsuz çekimleyelim. 1. Tekil şahıs ben gelsem gelmesem 2. Tekil şahıs sen gelsen gelmesen 3. Tekil şahıs o gelse gelmese 1. Çoğul şahıs biz gelsek gelmesek 2. Çoğul şahıs siz gelseniz gelmeseniz 3. Çoğul şahıs onlar gelseler gelmeseler Akşam gitmeseniz. Ödevlerini yapsalar. Şarkı dinlesek. İstek Kipi Cümleye istek, dilek, temenni anlamı katar. Cümle içerisinde genelde “-elim, -eyim” şeklinde kişi eklerini almış haliyle karşımıza çıkar. gelmek fiilini istek kipi ile olumlu olumsuz çekimleyelim. 1. Tekil şahıs ben geleyim 2. Tekil şahıs sen gelesin 3. Tekil şahıs o gele 1. Çoğul şahıs biz gelelim 2. Çoğul şahıs siz gelesiniz 3. Çoğul şahıs onlar geleler. Karşımıza alıp onunla konuşalım. Akşama ne pişireyim? Akşam arkadaşlarıyla ders çalışalar Emir Kipi Emir kipinin eki yoktur. Fiil çekimi yapılırken kip eki kullanılmaz sadece kişi ekleri kullanılır. 1. Tekil ve şahıslarda çekimi yoktur, kendimize emir veremeyiz. gelmek fiilini emir kipi ile olumlu olumsuz çekimleyelim. 1. Tekil şahıs ben — 2. Tekil şahıs sen gel 3. Tekil şahıs o gelsin 1. Çoğul şahıs biz — 2. Çoğul şahıs siz gelin 3. Çoğul şahıs onlar gelsinler Söyle onlara ders çalışsınlar. Akşama perde pilavı pişirsin. Buraya bir daha uğramasın. Fiillerde Kişi Ekleri Fiilin bildirdiği işin, oluşun veya hareketin kimin tarafından gerçekleştirildiğini ve kiminle ilgili olduğunu belirten eklere kişi ekleri denir. Türkçemizde üçü tekil, üçü çoğul olmak üzere altı tane kişi bulunmaktadır. Üçüncü tekil kişisinin eki bulunmaz. gelmek fiilini şimdiki zaman kipi ile kişi eklerini görmek için çekimleyelim. 1. Tekil şahıs ben gel-iyor-um 2. Tekil şahıs sen gel-iyor-sun 3. Tekil şahıs o gel-iyor 1. Çoğul şahıs biz gel-iyor-uz 2. Çoğul şahıs siz gel-iyor-sunuz 3. Çoğul şahıs onlar gel-iyor-lar Ben geleceğim. Sen bu işleri yapmalısın. Bizim evde süt yoktu, annemle ablam alıp gelecekler. Fiillerde Anlam Kayması Fiillerde anlam kayması, cümlede kastedilen kip ile fiilin aldığı kipin aynı olması sonucu oluşur. Örnek Ödevlerini hemen yapıyorsun. Kullanılan zaman Şimdiki zaman Kastedilen zaman Emir Örnek Sabahları dişlerimi fırçalıyorum. Kullanılan zaman Şimdiki zaman Kastedilen zaman Geniş zaman Örnek Biraz sessiz olalım. Kullanılan zaman İstek Kastedilen zaman Emir Örnek Her yıl buraya tatile geliyorlar. Kullanılan zaman Şimdiki zaman Kastedilen zaman Geniş zaman Fiillerin Anlam Özellikleri Fiiller bir işi, bir durumu ya da oluşu anlatan sözcüklerdir. Fiiller karşıladıkları anlamlara göre üçe ayrılmıştır. İş Kılış Fiilleri Öznenin kendi isteği ile gerçekleşen ve öznenin bir nesneyi etkilediği fiillerdir. Bu fiillerde öznenin yaptığı işten etkilenen bir nesne varlık vardır. İş/kılış fiillerinin başına “onu” sözcüğünü getirdiğimizde anlamlı olur. İş/kılış fiilleri; “Neyi?”, “kimi?” sorularına cevap verirler. Örnek Valizleri taşıdık. Neyi taşıdık? —– valizleri onu taşı-mak İş kılış fiillerine örnekler Onu; silmek, anlatmak, temizlemek, yazmak, almak, taşımak, kaldırmak, takmak, içmek, kullanmak, ısıtmak, toplamak, çalmak, karıştırmak, taramak, açmak, kapatmak araştırmak, çizmek, ödemek, beslemek, büyütmek, öldürmek, yutmak, incitmek, dengelemek, dinlemek, sürmek, görmek, bulmak, kesmek, sevmek, kazmak Oluş Fiilleri Öznenin kendi iradesi dışında geçirdiği değişimi bildiren fiillerdir. Oluş fiillerinde daha çok “zaman içerisinde kendiliğinden olma” söz konusudur. Oluş fiillerinde işten etkilenen bir varlık nesne bulunmaz. Oluş fiillerinin başına “onu” sözcüğünü getirdiğimizde anlamsız olur. Oluş fiilleri; “Neyi?”, “kimi?” sorularına cevap vermezler. Örnek Bahçedeki çiçekler sarardı. → Çiçek birden bire sararmaz zamanla sararır. Neyi sarardı? Onu sarardı. Örnek Balkon demirleri paslanıyor. → Demirlerin paslanması zamanla olur. Oluş fiillerine örnekler sararmak, kararmak, morarmak, küflenmek, kızarmak, bayatlamak, paslanmak, uzamak, büyümek, solmak, acıkmak, ağarmak, zayıflamak, erimek, olgunlaşmak, çürümek, yeşermek, hastalanmak, körelmek, pişmek, soğumak Durum Fiilleri Öznenin süreklilik gösteren bir durumunu anlatan fiillerdir. Durum fiillerinde öznenin yaptığı işten etkilenen bir nesne varlık yoktur. Bu yüzden durum fiillerinde, fiille sorduğumuz “ne, neyi, kimi?” sorularından birine cevap alamayız. Durum fiillerinde süreklilik söz konusu olduğu için durum fiilinin bitmesi için başka bir durum fiilin başlaması gerekir. Örnek Akşam evimize geldi. → Bu cümlede gel-mek fiili kullanmış eylemi başlatmak elimizdedir. Onu geldi dediğimizde anlamsız oluyor. Neyi/kimi geldi diye de soramıyoruz. Durum fiillerine örnekler Uyumak, dinlenmek, oturmak, susmak, gülmek, ağlamak, durmak, uzanmak, çıkmak, yürümek, gelmek, koşmak, bakmak, yüzmek, korkmak, durmak, bulunmak 7. Sınıf Türkçe Konuları için tıklayınız Bir eylemi, bir durumu veya bir oluşu anlatan sözcüklere fiil eylem denir. Fiiller kip zaman ve kişi şahıs eklerini alarak çekimlenir. 7. Sınıf konuları arasında yer alan Ek fiil konu anlatımını sizler için hazırladık. Ek Fiil İsimleri ve İsim Soylu Sözcükleri Yüklem Yapmak Basit Zamanlı Fiilleri Birleşik Zamanlı Yapmak İsim veya isim soylu sözcüklerin yüklem olmasını sağlayan ya da basit zamanlı fiillere gelerek onları birleşik zamanlı yapan ek hâlindeki -imek fiiline denir. İsimleri ve İsim Soylu Sözcükleri Yüklem Yapmak Ek-fiil isimlere gelerek onların kip eki almasını sağlar. Böylelikle isimler de fiiller gibi kip eki alarak çekimlenirler ve cümlenin yüklemi olurlar. Ek-fiilin tüm kiplerde çekimi bulunmamaktadır. Ek—fiilin dört zamanda çekimi yapılır. Ek Fiilin Görülen Geçmiş Zamanı İsimlere “idi” getirilerek yapılır, getirildiği sözcüğe göre “-dı / -di / -du / -dü / -tı / -ti / -tu / -tü” şeklinde kullanılabilir. Örnek Okulun en güzel kızıydım. kızı-idim Ev işlerinde tembeldi.tembel-idi Evin önünde duran arabası bozuktu. bozuk-idi Ek Fiilin Duyulan Geçmiş Zamanı Eki “imiş”tir. Kişinin duyduğu ya da öğrendiği bir eylemi anlatır. Sonradan fark edilme anlamı da katabilir. Örnek Buralar önceden tarlaymış. tarla-imiş Ankara’da öğretmenmiş.öğretmen-imiş Evin en çalışkanıymış.çalışkanı-imiş Ek Fiilin Geniş Zamanı İsimlere “idir” getirilerek yapılır, fakat ek fiilin geniş zamanında “idir” eki genellikle düşer ve kişi ekleri ek fiil eki olarak kullanılır. Bu yüzden ek fiili geniş zaman eklerini “-im, -sin, idir, -iz, -siniz, -lerdir /-dirler” olarak sayabiliriz. Örnek Sevdiğim en güzel şairdir. O bu konularda çok iyidir. Sen benim en iyi arkadaşımsın. Seni arıyorum günlerdir. Dert ortağımsınız. Ek Fiilin Şartı İsimlere “ise” getirilerek yapılır, getirildiği sözcüğe göre “-sa / -se” şeklinde kullanılabilir. Örnek Hastaysanız işe gelmeyin. → Hasta kelimesi isimdir ek fiilin ise şart ekini almıştır. Bakarsan bağ olur bakmazsan dağ. bakar isen/ bakmaz isen Ek Fiilin Olumsuzu İsim cümlelerinde isimle ek fiil arasına eklenen “değil” edatı cümleyi olumsuz yapar. Örnek Bugün evdeymiş. olumlu Bugün evde değilmiş olumsuz Yollar açıktı. olumlu Yollar açık değildi. olumsuz Ek Fiilin Soru Şekli “mi” soru edatı isimle ek fiil arasına eklenerek ek fiilin soru şeklini oluşturur. Örnek Yollar açık mıymış? Bugün evde miymiş? Basit Zamanlı Fiilleri Birleşik Zamanlı Yapmak Fiilin birleşik zamanlı olması demek iki kip ekinin yan yana gelmesi demektir. Birleşik zamanlı fiillerde ikinci kip eki her zaman ek fiildir. Örnek yapsam basit zamanlı yapsaydım birleşik zamanlı yapmışsın basit zamanlı yapmıştın birleşik zamanlı Ek fiil üç kiple çekimlenir. Rivayet Bileşik Zamanı -imiş Basit zamanlı fiilin -imiş eki almasıyla rivayet bileşik zaman oluşur. Gidecekmiş — git-ecek-imiş ——> Gelecek zamanın rivayet birleşik zamanı Gidermiş — git-er-imiş ——> Geniş zamanın rivayet birleşik zamanı Gidiyormuş — git-iyor-imiş ——> Şimdiki zamanın rivayet birleşik zamanı Gitmeliymiş — git-meli-imiş ——> Gereklilik kipinin rivayet birleşik zamanı Gitseymiş — git-se-imiş ——> Şart kipinin rivayet birleşik zamanı Örnek Akşam bize geliyormuş. şimdiki zamanın rivayet birleşik zamanı Ödevlerini hemen yapmalıymış. gereklilik kipinin rivayet birleşik zamanı Ankara’ya gelirmiş. geniş zamanın rivayet birleşik zamanı Hikaye Birleşik Zaman -idi Basit zamanlı fiilin -idi eki almasıyla hikaye bileşik zaman oluşur. Gidecekti — git-ecek-idi ——> Gelecek zamanın rivayet birleşik zamanı Giderdi — git-er-idi ——> Geniş zamanın rivayet birleşik zamanı Gidiyordu — git-iyor-idi ——> Şimdiki zamanın rivayet birleşik zamanı Gitmeliydi — git-meli-idi ——> Gereklilik kipinin rivayet birleşik zamanı Gitseydi — git-se-idi ——> Şart kipinin rivayet birleşik zamanı Örnek Akşam bize geliyordu. şimdiki zamanın hikaye birleşik zamanı Ödevlerini hemen yapmalıydı gereklilik kipinin hikaye birleşik zamanı Ankara’ya gelirdi. geniş zamanın hikaye birleşik zamanı Ek Fiilin Şart Birleşik Zamanı ise Basit zamanlı fiilin -ise eki almasıyla şart bileşik zaman oluşur. Gidecekse — git-ecek-ise ——> Gelecek zamanın rivayet birleşik zamanı Giderse — git-er-ise ——> Geniş zamanın rivayet birleşik zamanı Gidiyorsa — git-iyor-ise ——> Şimdiki zamanın rivayet birleşik zamanı Gitmeliyse — git-meli-ise ——> Gereklilik kipinin rivayet birleşik zamanı Örnek Akşam bize geliyorsa. şimdiki zamanın şart birleşik zamanı Ödevlerini hemen yapmalıysa gereklilik kipinin şart birleşik zamanı Ankara’ya gelirse. geniş zamanın şart birleşik zamanı 7. Sınıf Türkçe Konuları için tıklayınız Türkçe fiiller yapılarına göre üç ana gruba ayrılır. Bunlar sırasıyla basit, türemiş ve birleşik fiillerdir. Basit fiiller çekim eki ya da zaman kipi alabilirler. Birleşik fiiller ise en az iki kelimenin bir araya gelmesiyle oluşur. 7. Sınıf fiilde yapı konusunu sizlere örneklerle anlattık. Fiilde Yapı Basit Fiil Türemiş Fiil Bileşik Fiil Basit Fiil Yapım eki almamış fiillerdir. Fiil köklerine gelen çekim ekleri, fiillerin anlamını değiştirmediği için basit fiiller çekim eki alabilir. Örnek Aliyi gördüm. → gör- basit fiil Örnek Akşam raftaki kitaplara baktım. → bak- basit fiil Örnek Akşam gelirken eve senide getirecekler. → getir- basit fiil Türemiş Fiil İsim ve fiil köklerine “yapım eki” getirilerek oluşan fiiller türemiş fiildir. Dilimizde fiil türeten birçok yapım eki olmakla birlikte bazı yapım ekleri daha fazla kullanılmaktadır. İsimden Türemiş Fiiller İsimler yapım eki alarak cümlede fiil görevinde kullanılabilir. Hız—–hız-lan-mak Tuz—–tuz-la-mak güzel—güzel-leş-mek etki—–etki-len-mek Örnek Hastaydım bugün iyileştim. iyileştim—- işi-leş-tim iyi kelimesi -leş yapım ekini alarak isimden fiile döüşmüştür. Örnek Domatesleri ekşimesin diye tuzladı. tuzladı—- tuz-la-dı tuz kelimesi -la yapım eki alarak isimden fiile dönüşmüştür. Fiilden Türemiş Fiiller Yapım ekleriyle türetilen eylemlere fiilden türemiş fiiller denir. yaz—–yaz-dır-mak karış—karış-tır-mak boz—–boz-ul-mak sev—–sev-in-mek böl—–böl-ün-mek Örnek Pastayı öğrencilere eşit miktarda bölüştürdüm. bölüştürdüm—- böl-üş-tür-düm bölmek fiili -üş ve -tür yapım ekleri alarak türemiştir. Örnek Seni görünce sevindi. sevindim—- sev–iv–dim sevmek fiili -iv yapım eki alarak sevinmek fiiline türemiş. Bileşik Fiil Yeni bir eylemi karşılamak üzere, en az iki sözcüğün bir araya gelmesiyle oluşan fiillere birleşik fiildir. Birleşik fiili oluşturan kelimeler biri veya her ikisi fiil olabilir ama en az biri fiil olmalıdır. Birleşik fiiller üçe ayrılır. Kurallı Birleşik Fiiller İki fiilin belli bir kurala göre bir araya gelerek yapılan birleşik fiildir. Kurallı birleşik fiiller yapılışlarına göre kendi arasında dörde ayrılırlar. Yeterlilik Birleşik Fiili Bir fiile “ebil-” yeterlilik fiilinin getirilmesiyle yapılır. Cümleye “gücü yetme“ anlamı katar. Örnek Akşam kar yağabilir. yağabilir—yağ–abil-ir yağmak fiili -ebil yeterlilik fiili ile birleşerek yağabilmek fiili ortaya çıkmıştır. Örnek Okul için iki valiz götürebilecekler. götürebilecekler— götür-ebil-ecekler — götürmek fiili -ebil yeterlilik fiili ile birleşerek götürebilmek fiili ortaya çıkmıştır. Tezlik Bileşik Fiili Bir fiile “ivermek” yardımcı fiili getirilerek yapılır. Cümleye “çabukluk tezlik, birdenbirelik ve kolaylık ” anlamı katar. Örnek İşleri bir saatte yapıverdi. çabukluk yapıverdi—yap-ıver-di —- yapmak fiili -ivermek tezlik fiili ile birleşerek yapıvermek fiili oluşmuştur. Örnek Kuşlar uçuverdiler. birden uçmak Yaklaşma Bileşik Fiili Bir fiile “eyazmak” yardımcı fiili getirilerek yapılır. Fiile “hemen hemen, az kalsın” anlamı katar. Fiilin gerçekleşmesine çok yaklaşıldığı anlamı taşıdığı için buna “yaklaşma fiili” adı verilmiştir. Örnek Yerdeki kardan düşeyazdım. Geçen gün öleyazdım. Sürerlik Bileşik Fiil Fiil sonuna dur-, kal-, gel- fiillerinin eklenmesi ile oluşturulur. Fiiller arasına “e” veya “a” harflerinden biri gelir. Cümleye devam etme, süreklilik anlamı katar. Örnek Koltuğun üzerinde uyuyakalmış. Bu gelenek nesilden nesile süregelmiş. Yardımcı Fiille Oluşan Birleşik Fiiller Bir isimle bir yardımcı fiilin birleşmesiyle oluşan birleşik fiillerdir. Dilimizde en çok kullanılan yardımcı fiiller “et-, ol-, eyle-” yardımcı fiilleridir. Örnek Adam, etrafındakilere sürekli emir buyuruyordu. Mevla bize yardım eylesin. Dili sade kullanarak sözü etkili kılmış. Anlamca Kaynaşmış Birleşik Fiiller En az bir isim veya isim soylu sözcükle bir fiilin anlamca kaynaşmasıyla oluşturulan birleşik fiildir. Deyimlerimiz yapı bakımından anlamca kaynaşmış birleşik fiillerdir. Örnek Onun söylediklerine artık kulak asmıyorum. Masanın üzerindeki gazetelere göz gezdirdi. Bunları söylemeye dilim varmıyor. 7. Sınıf Türkçe Konuları için tıklayınız Bu dersimizde 7. Sınıf Fiiller Eylemler konusunu detaylı bir şekilde anlatacağız. Bu konu ile ilgili olarak dikkat etmeniz gereken bir husus şudur ki; aşağıda yer alan kavram bağlamı sizin mevcut ders müfredatından farklı olsa da ancak sitemizin anlatımımız daha kapsayıcı olacaktır. Sitemizde sizler için özel olarak hazırlanmış ders notlarımız ile bu konuyu anlamanızı güçlendirecek geçmiş yıllarda çıkmış sınav soruları hakkında fikir edinebileceksiniz. Ayrıca Türkçeci Mobil uygulamamızda tüm konular için hazırlanmış özel testler yer almaktadır. Uygulamamız hakkında geniş bilgi bu anlatımın sonunda aşağıdaki kazanımları elde edecek ve aşağıda yer alan soruların cevaplarına ulaşmanızı nedir? Filler ne işe yarar? Kılış eylemleri ne demektir?Durum eylemleri nedir Eylemleri durum bakımından belirten sözcükler nelerdir? Durum eylemlerine örnekler nelerdir?Eylemleri oluş bildiren örnek cümleler nelerdir? Oluş eylemleri ne demektir?Kısaca çekimli eylem nedir? Örnek çekimli eylem soruları nelerdir? Çekimli olmayan eylemlere örnekler?Haber kipleri nelerdir? Haber kipleri kaça ayrılır? Haber kipleri kaç tanedir?Dilek kipleri kaça ayrılır? Dilek kipinde anlam kayması nasıl anlaşılır? Dilek kipi örnek cümle örnekleri nelerdir? Örnek dilek kipi çekim tablosu ile çekim nasıl yapılır?Ek fiil nedir? Ek fiil birleşik zamanın görevi nedir? Ek fiil cümlede nasıl bulunur?Ek fiil farklı bir görevde kullanılmıştır ne demektir? Ek fiil zaman örnekleri nasıldır?7. Sınıf Fiiller Eylemler konusunu aşağı yer başlıklarda inceleyeceğiz. Bildiğiniz konuları doğrudan atlayabilir ve konu başlıkları arasında hızlıca geçiş yapabilirsiniz. Ayrıca dersimizi, word ortamında ya da pdf ortamına aktararak çalışma kağıdı olarak da İçeriği1 Eylem Fiil Kılış Durum Oluş eylemleri2 Eylemde Çekim Çekimli Eylem Haber Bilinen Görülen,-di’li Geçmiş Zaman Duyulan Öğrenilen, -miş’li Geçmiş Zaman Şimdiki Zaman Gelecek Zaman Geniş Zaman Dilek Dilek – Şart Koşul İstek Gereklilik Emir Buyurma Kipi3 Ek Eylem Ek-Fiil Basit ve Birleşik Zamanlı Basit Zamanlı Birleşik Zamanlı Eylem4 Eylemde Basit Türemiş Birleşik Kurallı Özel Birleşik Yardımcı Eylemle Yapılan Birleşik Anlamca Kaynaşmış Birleşik Deyim Biçiminde Birleşik EylemlerEylem Fiil Filler konusunu izlemeniz için kendi video dersimizi aşağıya bırakıyorum. Dilerseniz videoyu izlerken konu anlatımını da okuyabilirsiniz. Diğer videolu ders anlatımlarımıza Youtube Kanalımızdan Sınıf Fiiller Eylemler konu anlatımına başlamadan önce fiil ya da eylemin tanımı ile başlayalım. Eylemler; iş, hareket, oluş, durum bildirir ve sözü bir yargıya bağlar. Eylemlerden bir bölümü zaman kavramı, bir bölümü ise bir dileği ya da isteği kişi kavramı da belirterek kip ve kişi kavramı bildirerek cümlede yüklem görevi üstlenir. Bir cümlede birden çok eylem Tabanı ve MastarFiillerin, çekim ekleri çıkarıldıktan sonra geriye kalan kök ya da gövdelerine fiil eylem tabanı denir. Bu tabandan sonra kısa çizgi - konural -» al + dı + y + sa + nsaçar mısın -» saç + ar mı + sınEylem tabanlarına “-mak -mek” yapım eki getirilerek oluşturulan biçimlerine mastar eylem adı denir anlamak, saklamak…Eylemler anlamları yönünden üç bölüme ayrılırKılış eylemleriBir özne tarafından gerçekleştirilen ve başka bir varlığı etkileyen nesne alabilen, “neyi, kimi” sorularına yanıt veren eylemlere kılış iş eylemleri denirKalemi masanın üzerine bırak. -» “Neyi bırak?” = kalemiBu kış bol bol balık yedik. -» “Ne yedik?” = balıkDurum eylemleriBir özne tarafından gerçekleştirilen, başka bir varlığı, kavramı etkilemeyen nesne almayan = “neyi, kimi” sorularına yanıt vermeyen eylemlere durum eylemi denir. Durum eylemleri, eylem gerçekleşirken öznenin nasıl bir durumda olduğunu anlatırOrada çok kalmadım. -» “Neyi kalmadım?”, “Kimi kalmadım?” = Yanıt yok.Korkudan tir tir titriyor. “Neyi titriyor?”, “Kimi titriyor?” = Yanıt yok.Oluş eylemleriGerçekleşmesi öznenin iradesine bağlı olmayan, bir süreç içinde oluşup gerçekleşen eylemlere oluş eylemi denir. Oluş eylemleri genel olarak doğal olguları anlatır.“Tırnakların yine çok uzamış.” cümlesinde özne “tırnakların” sözcüğüdür; ancak “uza-” eylemi, öz-nenin iradesine bağlı olmaksızın doğal bir olgu olarak büyümek, ısınmak, donmak… eylemleri, birer oluş Çekim Çekimli EylemEylemlerin kip, zaman ve kişi kavramı yansıtacak biçimdeki kullanımlarına eylemde çekim çekimli eylem denir.“Yapacaklarımı planlayıp ona anlattım.” cümlesinde eylem kökenli üç sözcük varYapacaklarımı, planlayıp, anlattım. Bunlardan yalnız “anlattım” sözcüğü çekimli eylemdir. Çünkü sadece bu sözcük kip di’li geçmiş zaman ve kişi birinci tekil kişi bildiriyor. Diğerleri çekimlenme özelliklerini yitirdikleri için eylemsidirler.“Söyleyecek söz bulamıyorum.”“Söyleyecek bana neden darıldığını.”Bu cümlelerin ikisinde de kullanılan “söyleyecek” sözcüğü, sadece ikinci cümlede çekimli eylemdir. Çünkü kip ve kişi bildiriyor, ilk cümlede ise “-ecek” eki yapım ekidir, sözcük eylemsi olarak sözcüğün çekimli eylem olması için mutlaka kip ve kişi eki alması gerekmez. Kip ve kişi kavramı düşündürmesi yeterlidir.“Hemen hazırlıklara başla.” cümlesinde kip ve kişi eki olmamasına karşın, bu işi “ikinci” tekil kişinin yapması gerektiği anlaşılıyor. Yani kişi kavramı vardır ve eylem çekimli SoruYavaşça ayağa kalkıp bir şeyler söylemek istedi; ancak hiçbir şey söylemeden oradan cümlede geçen aşağıdaki sözcüklerden hangisi eylemdir?A söylemekB kalkıpC istediD söylemedenBir sözcüğün eylem olarak görev yapabilmesi için çekimlenmiş ya da çekimlenmeye uygun olması gerekir. C seçeneğindeki “istedi” sözcüğü “kip di’li geçmiş zaman” ve “kişi üçüncü tekil kişi” kavramını yansıttığı için eylemdir. YANIT C Eylemde ZamanEylemler bir iş, hareket, durum ya da oluş ve bunlara bağlı bir yargı bildirirken zaman kavramı da temel olarak üç ayrı zaman kavramı vardıra. Geçmiş Zaman İşin önceden yapıldığını, anlatışın sonra olduğunu Şimdiki Zaman İşle anlatışın birlikte olduğunu Gelecek Zaman Anlatışın önce, işin sonra olduğunu eylem çekiminde dünü, bugünü, yarını; yani her zamanı kapsayan bir de geniş zaman kavramı Eylemde KişiEylemlerin anlattığı işin, hareketin, durumun ya da oluşun kimin tarafından yapıldığının, kiminle ilgili olduğunun birtakım eklerle belirtilmesine eylemde kişi denir. Kişi kavramını veren ekler aynı zamanda eyleme tekillik – çoğulluk kavramı da eylemlere eklenen kişi ekleri şunlardır1. tekil kişi eki -m -ım, -im, -um, -üm bil-di-m, yap-a-r-ım2. tekil kişi eki -n -sın,-sin,-sun,-sün dur-du-n, oku-y-a-sın3. tekil kişi eki Eylemler üçüncü tekil kişiye göre çekimlendiğinde kişi eki çoğul kişi eki -k, -ız-iz, -uz, -üz, -lım-lim al-dı-k, tut-ar-ız, bul-uyor-uz, gül-e-lim2. çoğul kişi eki -nız -niz, -nuz, -nüz, -siniz -siniz, -sunuz, -sünüz duy-du-nuz, gör-müş-sünüz3. çoğul kişi eki -ler -lar anla-r-lar, sil-er-lerUYARI, Emir buyurma kipinin çekiminde kişi şahıs ekleri eylem tabanına doğrudan Tekil kişi — 1. Çoğul kişi —2. Tekil kişi uyu 2. Çoğul kişi uyu – y – un , uyu – y – unuz3. Tekil kişi uyu – sun 3. Çoğul kişi uyu – sunlar3. Eylemde KipEylemlerin belirttiği işin, hareketin, durumun ya da oluşun ne zaman, nasıl, ne biçimde yapıldığının birtakım eklerle biçimlenmesine eylemde kip kipleri yönünden iki bölüme ayrılarak KipleriÇekiminde zaman kavramı bulunan eylem kipleridir. Bu bölümdeki kiplerle çekimlenen eylemlerde, eylemin yapıldığı, yapılmakta olduğu ya da yapılacağı anlamı kiplerinin beş çekim biçimi vardırBilinen Görülen,-di’li Geçmiş Zaman Kipi• Eylem tabanlarına -dı -di, -tı, -ti… eki getirilerek yapılır.• Eylemin anlatıştan önce gerçekleşeceğini bildirir.• Eylemin yapıldığının görüldüğünü ya da kesin olarak bilindiğini şükür sonunda anladın. Anlatıcı eylemin yapıldığını görmüş, yapıldığına tanık olmuş.TBMM 1920’de açıldı. Anlatıcının eylemin yapıldığına ilişkin bilgisi kesindir.Duyulan Öğrenilen, -miş’li Geçmiş Zaman Kipi• Eylem tabanlarına -mış -miş, -muş, -müş eki getirilerek yapılır.• Eylemin anlatıştan önce gerçekleştiğini bildirir.• Eylemin yapıldığını başkasından duyma ya da sonradan fark etme anlamı beni aramışsın. Anlatıcı eylemin yapıldığını başkasından duymuştur.Ne kadar büyümüşsün! Anlatıcı eylemin olduğunu sonradan fark etmiş.ÖNEMLİ NOTDuyulan geçmiş zamanla çekimlenmiş eylemler şaşma, abartma, küçümseme; övünme, gibi anlamlar da yansıtabilirKoca bina nasıl yıkılmış. ŞaşmaOkuyacakmış da adam olacakmış. KüçümsemeŞimdiki Zaman Kipi• Eylem tabanlarına -ıyor eki getirilerek yapılır.• Eylemin yapılma anı ile anlatılma anının birlikte olduğunu bildirirHerkes dikkatle dersi NOT“-makta -mekte” ekini alan eylemler de şimdiki zaman kavramı bildirir. Şu an temizlik yapmaktayım, Zaman Kipi• Eylem tabanlarına -acak -ecek eki getirilerek yapılır.• Eylemin anlatıştan sonra gerçekleşeceğini bildirirBir hafta sonra buradan Zaman Kipi• Eylem tabanlarına -r -ır, -ir, -ar, -er eki getirilerek yapılır.• Eylemin her zaman yapıldığını ve yapılacağını bildirirHer sabah erken Çıkmış Sınav Sorusu“Bir gün ne demek istediğimi anlayacaksın.” cümlesindeki eylemin zamanı ve kişisi aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?A Gelecek zaman, ikinci tekil kişiB Geniş zaman, üçüncü tekil kişiC Gelecek zaman, üçüncü tekil kişiD Şimdiki zaman, ikinci tekil kişiÇözümCümlede eylem olan sözcük “anlayacaksın”dır. “-acak” eki gelecek zamanda olduğunu, “-sın” eki de ikinci tekil kişiye göre çekimlendiğini gösteriyor. Doğru cevap A’ KipleriBu bölümde yer alan kipler zaman kavramı bildirmez. Eylemin yapılışıyla ilgili anlatıcının yorumunu dilek, istek, gereklilik, buyurma anlatan kiplerinin dört ayrı çekim biçimi vardırDilek – Şart Koşul Kipi• Eylem tabanlarına “-sa -se” eki getirilerek yapılır.• Eylemin yapılmasıyla ilgili bir dileği ya da koşulu anlatırŞu sınavda başarılı olsam. Eylemin yapılmasıyla ilgili dilek anlatılıyor.Biraz dinlensem kendime gelirim. Eylemin yapılmasıyla ilgili koşul anlatılıyor.İstek Kipi• Eylem tabanlarına “-a -e” eki getirilerek yapılır.• Eylemin yapılmasıyla ilgili isteği anlatırBu akşam bize saygılı Kipi• Eylem tabanlarına “-malı -meli” eki getirilerek yapılır.• Eylemin yapılmasıyla ilgili gerekliliği ya da olasılığı anlatırBir an önce çalışmaya başlamalıyım. Eylemin yapılmasıyla ilgili gerekliliği anlatır.Şu sıralarda eve varmış olmalı. Eylemin yapıldığı kesin değil, “gitmemiş de olabilir”.Emir Buyurma Kipi• Emir kipinin eki yoktur.• Türkçede emir kipinin 1. tekil ve 1. çoğul kişi çekimleri yoktur.• Eylemin yapılması ya da yapamamasıyla ilgili buyurma bildirirKapıyı kapat, yerine otur. 2. tekil kişi, buyurmaBurada boşuna beklemesin. 3. tekil kişi, buyurmaKendi aranızda konuşmayın. 2. çoğul kişi, buyurma – uyarıZavallıyı daha fazla üzmeyiniz. 2. çoğul kişi, buyurma – ricaSabahleyin erkenden buraya gelsinler. 3. çoğul kişi, buyurmaÖrnek Çıkmış Sınav SorusuAşağıdaki cümlelerin hangisinin yüklemi emir kipindedir?A Hemen burayı terk Dünyanın kaç bucak olduğunu Arananlar arasında sen de Bu yaşlarda okuma alışkanlığı A seçeneğindeki yüklem “şimdiki zaman”, D seçeneğindeki yüklem “gereklilik” kipindedir. C seçeneğindeki cümlenin yüklemi eylem değil, addır. B seçeneğinde ise yüklem olan sözcük “emir” kipindedir. Doğru seçenecek B’ Eylemde Olumsuzlukİşin, hareketin, durumun ya da oluşun gerçekleşmediğini, gerçekleşmeyeceğini anlatan eylemlere, olumsuz eylem olumsuzluk, eylem tabanlarına kip eklerinden önce “-ma -me” eki getirilerek yapılırGünlerdir aramadın. ara – ma – dı – nBize haber vermeyecekler. -» ver – me – y – ecek – ler5. Eylemde SoruEylemlerin soru biçimini mi, mu, mü soru edatıyla yapılırVerdiğim kitabı okudun mu?Ona da haber vermiş mi?Eylemlerin sorulu biçimlerinde, kişi ekleri mı mi, mu, mü soru edatıyla birlikte ayrı yazılırBenimle gelecek misin?Kendimize laf gelsin ister miyiz?6. Eylem Kiplerinde Anlam Zaman KaymasıEylemlerin, çekimlendikleri kip anlamından farklı bir kip anlamı yansıtmalarına anlam zaman kayması kiplerinde anlam kaymasında bir kip başka bir kipin anlamını üstlenir. Bu kullanım Türkçe- nin farklı kullanımlara elverişli, işlek bir dil olduğunu kayması görülen başlıca kiplera. Şimdiki Zaman KipiBilinen geçmiş zaman kipi yerine kullanılırAtatürk 27 Aralık 1919’da Ankara’ya geliyor, geldiDuyulan geçmiş zaman kipi yerine kullanılırKral, ordunun önüne geçiyor ve şöyle diyor, geçmiş, demişGeniş zaman kipi yerine kullanılırHer yıl buraya tatile geliyoruz, gelirizGelecek zaman kipi yerine kullanılırHaftaya sizi ziyarete geliyoruz, geleceğizb. Geniş Zaman KipiBilinen geçmiş zaman kipi yerine kullanılır9 Eylülde düşman denize dökülür, döküldüDuyulan geçmiş zaman kipi yerine kullanılırKeloğlan bir gün tuz almak için kasabaya iner, inmişGelecek zaman kipi yerine kullanılırBiraz sonra çıkarım, çıkacağımEmir kipi yerine kullanılırYatmadan önce ışıkları söndürürsün, söndürc. Gelecek Zaman KipiEmir kipi yerine kullanılırEllerini yıkamadan yemeğe oturmayacaksın, oturmaEve geç kalmayacaksınız, geç kalmayınGereklilik kipi yerine kullanılırBaşarmak istiyorsanız, çok çalışacaksınız, çalışmalısınızd. İstek KipiKoşul kipi yerine kullanılırBen yanınızda olaydım bunlar olmazdı, olsaydımEmir kipi yerine kullanılırSakın bunu yaptığına pişman olmayasın, pişman olmaÖrnek Çıkmış Sınav SorusuAşağıdaki cümlelerin hangisinin yükleminde, eylemin kipinde anlam kayması yoktur?A Her ay mutlaka tiyatroya Söz, bu işi yarın Bir daha benimle böyle Beni kırmayacağın konusunda seçeneğinde yüklem olan “gidiyoruz” eylemi “gideriz” yerine, B seçeneğinde “bitiririm” eylemi “bitireceğim” yerine ve C seçeneğinde “konuşmayacaksın” eylemi “konuşma” yerine kullanıldığı için bu eylemlerin kipinde anlam kayması vardır. D seçeneğindeki “anlaşalım” eylemi “istek” kipindedir ve “istek” anlamı taşır. Bu nedenle anlam kayması yoktur. YANIT D Eylem Ek-FiilAd soylu sözcüklere, sözcük öbeklerine eklenerek onları çekimleyen ve onların yüklem olmasını sağlayan ya da basit zamanlı eylemleri birleşik zamanlı eylem yapan dil birimlerine ek eylem ek fiil denir.• Ek eylemin mastar biçimi “imek”tir.“Ceketin gerçekten güzelmiş” cümlesinde ad soylu “güzel” sözcüğüne eklenerek onu yüklem yapan “-miş” eki ek eylemdir, güzel imiş.“Keşke seni dinleseymişim!” cümlesinde “koşul kipi”yle çekimlenen eyleme eklenen ve onu “birleşik zamanlı eylem” yapan “-miş” eki ek eylemdir, dinlese imişim.• Ek eylem sözcüğe eklenerek yazılabileceği gibi ayrı da yazılabilir.• Ek eylem dört biçimde Geniş Şimdiki Zaman Biçimi• Ek eylemin geniş zaman biçimi -dır -dir, -tır, -tir… ekiyle çekimlenir.• Bu ek çoğu kez düşer, görevini kişi eklerine bırakır; kullanıldığı durumlarda da ayrı yazılmazİşte hancı, ben her zaman her zaman her zaman her zaman her zaman her zaman böyleler. böyledirlerÖrnek çekimde görüldüğü gibi “-dır” eki üçüncü tekil ve çoğul kullanımlarının dışında düşer, görevini kişi eklerine -im, -sın, -iz, -siniz NOTEk eylemin “-dır -dir, -tır, -tir” biçimi çekimli eylemlere eklendiğinde kesinlik ya da olasılık bitmiştir, çıkabilirsiniz, kesinlikEninde sonunda dönecektir, kesinlikÇoktan pişman olmuştur, olasılıkŞimdi bizim oralarda karlar erimiştir, olasılık2. Belirli Geçmiş Zaman Hikâye Biçimi• Ek eylemin belirli geçmiş zaman hikâye biçimi idi -dı, -di, -tı, -ti… ekiyle çekimlenir.• Bu ek, eklenerek yazıldığı gibi ayrı da yazılabilir.• Bu ek ad soylu sözcükleri yüklem yapar ya da basit zamanlı eylemleri birleşik zamanlı eylem durumuna getirir.“Orada yediklerimiz çok güzeldi.” cümlesinde ad soylu sözcüğü yüklem yapmıştır, “güzel idi” bi-çiminde de yazılabilir.“Beni çok sevdiğinizi biliyordum.” cümlesinde birleşik zamanlı eylem kurmuştur, “biliyor idim” bi-çiminde de Belirsiz Geçmiş Zaman Rivayet Biçimi• Ek eylemin belirsiz geçmiş zaman rivayet biçimi imiş -mış, -miş, -muş, -müş ekiyle çekimlenir.• Bu ek, eklenerek yazıldığı gibi ayrı da yazılabilir.• Bu ek, ad soylu sözcükleri çekimleyerek yüklem yapar ya da basit zamanlı eylemleri birleşik zamanlı eylem durumuna getirir.“Sende de hiç cesaret yokmuş.” ad soylu sözcüğü cümlenin yüklemi yapmış, “yok imiş” biçiminde de yazılabilir.“O yıllarda insanlar kraldan çekinirlermiş.” “çekin-” eylemi birleşik zamanda çekimlenmiş, “çekinir imişler” biçiminde de yazılabilir.4. Koşul Şart Biçimi• Ek eylemin koşul biçimi ise -sa, -se ekiyle çekimlenir.• Bu ek, eklenerek yazıldığı gibi ayrı da yazılabilir.• Bu ek, ad soylu sözcükleri çekimleyerek koşullu yan cümlenin yüklemi yapar ya da basit zamanlı eylemleri birleşik zamanlı eylem durumuna getirir.“Dürüst isen sözünde dur.” Ad soylu “dürüst” sözcüğünü yan cümlenin yüklemi yapmış.“Yemek piştiyse altını söndür.” Birleşik zamanlı eylem kurmuş.ÖNEMLİ NOTEk eylemin olumsuzu “değil” sözcüğüyle aynı fikirdeyim. Seninle aynı fikirde işte gönlüm yok. Bu işte gönlüm yok değil.“Değil” sözcüğü basit ve birleşik zamanlı eylemlerde tamamlamış anlatmasan hiç soracak değil idim. Örnek Çıkmış Sınav SorusuAşağıdaki cümlelerin hangisinde ek eylem kullanılmamıştır?A Hepimiz bu işin Kendini düşünmüyorsan, aileni Anlıyorum ne demek istediğini Hani bir daha tartışmayacaktık?ÇözümA seçeneğinde “gönüllüsüydük” sözcüğündeki “-idi” ad soylu sözcüğü yüklem yapan ek eylem yer almış. B seçeneğinde “düşünmüyor isen” sözcüğünde birleşik zamanlı çekimde yer almış. D seçe-neğinde de aynı görevde kullanılmış tartışmayacak idik. C seçeneğinde ek eylem yoktur. Doğru yanıt C’ ve Birleşik Zamanlı EylemlerÇekimli eylemler, ek eylem eklerini alıp almama özelliklerine göre basit zamanlı eylem, birleşik zamanlı eylem diye iki bölümde Zamanlı EylemÇekiminde tek bir zaman eki bulunan eylemlere basit zamanlı eylem içeri gireceksiniz. Yalnızca “gelecek” zaman eki var, basit zamanlıdır.Hepimiz ülkemizi, insanımızı sevmeliyiz. Yalnızca “gereklilik” kip eki var, basit zamanlıdır.Ne demek istediğimi anlamıştır. Bu eyleme gelen “-tır” eki zaman eki değil, ek eylemin geniş zaman çekiminde aldığı biçimdir. Bu yüzden “-tır” ekini alan bir eylem birleşik değil, basit Zamanlı EylemBasit zamanlı eylemlere haber ya da dilek kipi ek eylemin idi, imiş, ise biçimlerinden biri getirilerek çekimlenmiş eylemlere birleşik zamanlı eylem denir.• Birleşik zamanlı eylemlerde ek eylem ekleri idi, imiş, ise haber ya da dilek kip eklerinden sonra gelir.• Birleşik zamanlı eylemlerin kipi, ek eylemden önceki eklere göre belirlenir.• Emir kipinin birleşik zamanlı çekimi yoktur.• Birleşik zamanlı eylemler üç bölümde incelenir1. Hikâye Birleşik ZamanHaber ya da dilek kiplerinden biriyle çekimlenmiş eylemlere ek eylemin “idi” biçimi getirilerek gördü idim Bilinen geçmiş zamanın hikâyesigörmüştüm görmüş idim -» Duyulan geçmiş zamanın hikâyesigörüyordum görüyor idim -» Şimdiki zamanın hikâyesigörecektim görecek idim Gelecek zamanın hikâyesigörürdüm görür idim -» Geniş zamanın hikâyesigörseydim görse idim -» Dilek – şart kipinin hikâyesigöreydim göre idim -> İstek kipinin hikâyesigörmeliydim görmeli idim -» Gereklilik kipinin hikâyesi2. Rivayet Birleşik ZamanHaber ya da dilek kiplerinden biriyle çekimlenmiş eylemlere ek eylemin imiş -mış, -miş, -muş, -müş biçimi getirilerek yapılır.• görmüşmüş görmüş imiş Duyulan geçmiş zamanın rivayeti• görüyormuş görüyor imiş Şimdiki zamanın rivayeti• görecekmiş görecek imiş -» Gelecek zamanın rivayeti• görürmüş görür imiş Geniş zamanın rivayeti• görseymiş görse imiş -» Dilek – şart kipinin rivayeti• göreymiş göre imiş İstek kipinin rivayeti• görmeliymiş görmeli imiş -> Gereklilik kipinin rivayeti3. Koşul Birleşik ZamanHaber ya da dilek kiplerinden biriyle çekimlenmiş eylemlere ek eylemin ise -sa, -se biçimi getirilerek aradı isen -» Bilinen geçmiş zamanın koşuluaramışsan aramış isen Duyulan geçmiş zamanın koşuluarıyorsan arıyor isen Şimdiki zamanın koşuluarayacaksan arayacak isen -» Gelecek zamanın koşuluararsan arar isen -» Geniş zamanın koşuluaramalıysan aramalı isen Gereklilik kipinin koşuluDilek kiplerinden dilek – şart, istek ve emir kipinin koşul birleşik biçimi Çıkmış Sınav Sorusu1. Tutmalıydı sözünü genç Bu hikâye asırlar boyu Bana güvenmiyorsan benimle Her zamanki gibi beni kapıda numaralanmış cümlelerden hangi ikisinin yüklemi birleşik zamanlı eylemdir?A 1. ve 3. B 1. ve 4. C 2. ve 3. D 2. ve cümlenin yüklemi basit zamanlı; 3. cümlede kullanılan “güveniyorsan” birleşik zamanlı çekim-lenmiş; ancak yüklem görevinde değildir. 1. ve 4. cümlelerin yüklemi olan “tutmalıydı” ve “bekliyordu” sözcükleri birleşik zamanlı birer eylemdir. YANIT B Fiiller Eylemler konu anlatımına Eylemde yapı ile devam edelim. Bütün sözcük türlerinde olduğu gibi eylemler de yapısı yönünden üçe EylemlerKök durumunda olan, yapım eki almamış, birden çok sözcüğün birleşmesinden oluşmamış eylemler yapısı yönünden basittir.“Yap-, dur-, yürü-, anla-…” eylemleri kök durumunda oldukları için yapıca doğru bildiğini daha baştan cümlelerdeki eylemler de yapısı yönünden basittir. Eylemler ek almıştır; ancak aldıkları ekler çekim ekidir, eylemin kök anlamında köklü bir değişiklik EylemlerAd soylu kök ya da gövdelerden, eylem kök ya da gövdelerinden yapım ekleriyle türetilmiş eylemler, yapısı yönünden türemiştir.“Günlerdir yolunu gözlüyorum.” cümlesinin yüklemi olan “gözle-” eylemi, ad soylu “göz” kökünden “-le” yapım ekiyle türemiştir.“Genişle-, çoğal-, birleş-, hüzünlen-, yeşer-” eylem tabanları da ad soylu sözcüklerden türetilmiştir.“Sonunda arabayı çalıştırdık.” cümlesinin yüklemi olan “çalıştır-” eylemi, “çalış-” eylem kökünden “-tır” yapım ekiyle türetilmiştir.“Dövüş-, yaptır-, silin-” eylem tabanları da eylemlerden EylemlerBirden çok sözcüğün anlam ve biçim yönünden birleşmesinden ya da kalıplaşmasından oluşan eylemler, yapısı yönünden birleşiktirAniden karşıma çıkıverdi. Eylem yapıca birleşik zamanca basittir.Uzun süredir sabrediyordum. Eylem yapıca da zamanca da birleşiktir.• Birleşik eylemler birleşme özelliklerine göre dört bölüme ayrılarak incelenira. Kurallı özel birleşik eylemlerb. Yardımcı eylemle yapılan birleşik eylemlerc. Anlamca kaynaşmış birleşik eylemlerd. Deyim biçiminde birleşik eylemlerKurallı Özel Birleşik Eylemlerİki eylem tabanının birleşmesinden oluşan birleşik eylemlerdir. Bu eylemlerden birincisi gerçek an-lamını korurken, ikinci eylem anlam kaymasına uğrar ve birinci eyleme yeterlik, tezlik, sürerlik, yaklaşma anlamlarından birini katar. Bu anlam özelliklerine göre dört ayrı türe Eylemi• Herhangi bir eylem tabanına “a e” ünlüleriyle birlikte “bil-” eylemi getirilerek yapılır.• Bu birleşmede anlam kaymasına uğrayan ikinci eylem, birinci eyleme gücü yetme, başarma ya da olasılık anlamı katarYüz metreyi on beş saniyede koşabilirim. Gücü yetme, başarmaÖğretmenimiz bu davranışımıza kızabilir. OlasılıkÖNEMLİ NOT1. Yeterlik eyleminin olumsuzu yapılırken ikinci eylem düşebilir, bu durumda da eylem yapısı yönünden yine birleşiktirBu kadar işin altından kalkamam. Gücü yetmeme Beni bir daha bulamayabilirsin. Hem gücü yetmeme hem olasılık Bu armağanımı kardeşim beğenmeyebilir. Olasılık2. Yeterlik eyleminin geniş zaman olumsuzu ile basit eylemlerin geniş zaman olumsuzu karıştırılmamalıdırBu parayı kabul etmem. Basit eylemin geniş zamanı – ederimBu parayı kabul edemem. Yeterlik eyleminin geniş zamanı – edebilirim.Tezlik Eylemi• Herhangi bir eylem tabanına “ı i, u, ü” ünlüleriyle birlikte “ver-” eylemi getirilerek yapılır.• Bu birleşmede anlam kaymasına uğrayan ikinci eylem, birinci eyleme hemen, çabuk, ansızın anlamı katarŞu parayı bankaya yatırıver. Hemen, çabuk “Gel-” eylemiyle yapılan kurallı birleşik eylem kimi kez “beklenmezlik” anlamı bildirir Babam iki gün sonra çıkageldi.“-ip -ip” ekiyle türetilen eylemsiler “dur-” eylemiyle öbekleşerek “sürerlik” anlamı bil-direbilirlerAkşama kadar oraya buraya koşturup Eylemi• Herhangi bir eylem tabanına “a e” ünlüleriyle birlikte “yaz-” eylemi getirilerek yapılır.• Bu birleşmede anlam kaymasına uğrayan ikinci eylem, birinci eyleme az kalsın, neredeyse anlamı katarDışarı çok soğuk, donayazdık. Neredeyse, az kalsın donacaktık.ÖNEMLİ NOTAnlam özelliğinden dolayı özel birleşik eylemlere benzeyen, özel birleşik eylem sayılan eylem öbekleri de vardırGece yarısı çocuğun ağlayacağı tuttu. Beklenmezlik eylemiİstanbul’daki dayısını göresi gelmiş. İsteklenme eylemiBen de bütün mirasımı sana bıraktım gitti. Olup bitme eylemiYardımcı Eylemle Yapılan Birleşik Eylemler“Etmek, olmak, eylemek, kılmak, buyurmak…” eylemlerinin bir ad soylu sözcükle birleşerek ya da öbekleşerek oluşturduğu birleşik eylemlere yardımcı eylemle yapılan birleşik eylem denir.• Yardımcı eylemle birlikte kullanılan ad soylu sözcükte ses düşmesi ya da ses türemesi olmuşsa birleşik eylemin yazımı bitişiktir.• Yardımcı eylemle birlikte kullanılan ad soylu sözcükte ses düşmesi ya da ses türemesi olmamışsa birleşik eylemi oluşturan sözcükler ayrı yıkılmadığına şükrettik. Ses düşmesi olmuş.Yeni yasa cumhurbaşkanınca reddedildi. Ses türemesi olmuş.Tatil olduğunu duyunca bayram ettiler. Ses olayı yok.Beni bu güzel havalar mahvetti. Ses düşmesi olmuş.İşimizi çabucak hâllettik. Ses türemesi olmuş.Haklıyla haksızı ayırt etmeli. Ses olayı yok.ÖNEMLİ NOT“Etmek, olmak, eylemek…” eylemleri kimi zaman tek başına anlam taşıyabilir. Bu durumda yardımcı eylem sayılmaz, birleşik eylem de oluşturmaz.“Kişi, her ne ederse kendine eder.” cümlesinde “etmek” eylemi tek başına “yapmak” anlamı taşıdığı için yardımcı eylem değildir; yüklem de basit eylemdir.“Aramızda bir yakınlaşma hiçbir zaman olmadı.” cümlesinde “olmak” eylemi “ortaya çıkmak, gerçekleşmek” anlamında olduğundan yardımcı eylem değildir; yüklem de basit NOTYardımcı eylemle yapılan birleşik eylemlerde birinci sözcükten ad soylu sözcükten türemiş eylem varsa, yardımcı eylem kullanmak gereksizdir.“Üşüttüğünden dolayı hasta oldu.” cümlesinde “olmak” yardımcı eylemi gereksizdir; çünkü “hasta” sözcüğünden türetilmiş “hastalandı” eylemi aynı anlamı Kaynaşmış Birleşik EylemlerBir ad soylu sözcükle bir eylemin hem anlamca hem de biçimce birleşip kaynaşmasından oluşan birleşik eylemlerdir.• Bu birleşik eylemlerde hem ad soylu sözcük hem de eylem anlam kaymasına uğrar.• Bu birleşik eylemlerin bütün örnekleri bitişik yazılırEv almaya şimdilik olanaklarımız elvermiyor, el+ver-“Varsay -, vazgeç-, öngör-, başvur-” eylemleri de birer anlamca kaynaşmış birleşik Biçiminde Birleşik EylemlerDeyimler cümlede çekimlenerek yüklem görevi üstlendikleri zaman birer birleşik eylem olarak sayılır ve bunlara deyim biçiminde birleşik eylem denirSöylediklerime kulak kazanılanların paylaşımına gelince birbirine Çıkmış Fiiller Konusu Çözümlü Sınav SorularıAşağıdaki cümlelerden hangisinin yüklemi diğerlerinden farklı bir kiple çekimlenmiştir?A Şimdiye dek bu işi bitirmiş Onunla anlaşmak kolay Herkes bana yalan Sanki yer yarıldı içine C, D seçeneklerindeki eylemler haber kipleriyle çekimlenmiştir. A seçeneğinde ise dilek kipiyle çekimlenmiştir. Doğru cevap A’ cümlelerden hangisinin yükleminde kip kayması vardır?A Önündeki deftere bir şeyler Yeni bir daire alacağını Sabah erkenden çıkmayı Her akşam kitap B, C seçeneklerinde yüklem görevindeki eylemler kendi kip anlamlarında kullanılmış. D seçeneğindeki yüklem olan “okuyor” eylemi şimdiki zaman kipiyle çekimlenmiş. Ancak şimdiki zamanı değil, geniş zamanı anlatıyor. Doğru cevap D’ cümlelerden hangisinin yüklemi çekimli eylem değildir?A Bu yaptıklarından çok Anahtarlarımı otobüste En kötü alışkanlığı Her akşam gözlerim yollarda B, D seçeneğindeki yüklem durumundaki sözcükler çekimli eylemdir. C seçeneğinde ise yüklem durumundaki sözcük eylem değil, isimdir. Yanıt C eylem aşağıdakilerin hangisinde diğerlerinden farklı bir görevde kullanılmıştır?A Onun buralı olmadığını Üzerindekiler eski Sabah kahvaltısı için burada Soruların hiçbiri kitapta B, C seçeneklerinde kullanılan ek eylemler birleşik zaman oluştururken, D seçeneğinde ise ek eylem isme gelip onu yüklem yapmıştır. Yanıt D’ müdür tarafından panoya cümlenin yüklemi için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?A Olumlu bir Türemiş bir Çekimli Basit zamanlı bir “Asılmıştı” sözcüğü basit zamanlı değil, birle-şik zamanlı bir hangisinin yüklemi, yapısı bakımından diğerlerinden farklıdır?A Çocuğun ağlaması, beni Olayın içeriğini bize Elbette herkes başarmak Kuşlar ağacın dalına A, C, D seçeneklerindeki yüklemlerin yapısı basittir. B seçeneğinde ise yüklem türemiştir. Yanıt B’ cümlelerin hangisinde haber kipi kullanılmamıştır?A Sorunlarını açık yüreklilikle Kendi işini kendin Gözüne baktığım zaman Yapılacak bir şey kalmadığını A seçeneğinde “yor” şimdiki zaman, C’de “-di” görülen geçmiş zaman, D’de “-mış” duyulan geçmiş zaman haber kipidir. B’de ise “-malı” gereklilik kipidir. Doğru seçenek B’ gittim, şen geldimAç koynunu, ben geldimBana bir yudum su verÇok uzak yoldan dörtlükte kaç çekimli eylem vardır?A 3 B 4 C 5 D 6Çözüm Bu dörtlükteki “gittim, geldim, aç, geldim, ver, geldim” sözcükleri Aşağıdaki cümlelerin hangisinde birleşik eylem kullanılmamıştır?A Mangaldaki kömürü çırayla Sevdiklerime bunları Bu konudan yalnız ona söz Büyük ikramiye yine B, C, D seçeneğindeki “yapamam, söz etme-dim, devretti” sözcükleri birleşik eylemdir. A seçeneğindeki “tutuşturdu” sözcüğü ise birleşik değil, türemiştir. Yanıt A cümlelerin hangisinde eylem, yapısı bakımından ötekilerden farklıdır?A Bu haberi duyunca çok Çocuk annesine sımsıkı Babam pencerenin önünden Dün akşam sinemaya A, B, C seçeneklerindeki “üz-ül-, sar-ıl-, çek-il-” yüklemlerindeki “-I” ekiyle türeyen eylemlerdir. “git-miş-ti-m” eylemi yapım eki alma-mıştır, yapıca öğrencilerim; Fiiller anlatımı şimdilik bu kadar. 7. Sınıf Fiiller konusu hakkında tüm yanlış ve varsa eksiklikleri lütfen iletişim formu ile bize bildirin. Bu konu ile ilgili çıkmış soruları da içeren test mi çözmek istiyorsunuz. Neden Türkçeci Mobil Uygulamasını denemiyorsunuz?Türkçeci mobil uygulaması hakkında daha geniş bilgi için buraya tıklayabilirsiniz. 7. Sınıf Fiillerin Anlam Özellikleri konusuyla ilgili sunumuz, aşağıdaki alt başlıklardan oluşmaktadır 1. İş Kılış Fiilleri 2. Oluş Fiilleri 3. Durum Fiilleri 7. Sınıf Haber Bildirme ve Dilek Tasarlama Kipleri, Kip Kayması Anlam Kayması konusuyla ilgili sunumuz, aşağıdaki alt başlıklardan oluşmaktadır A. Haber Bildirme Kipleri 1. Geçmiş Zaman a. Görülen Geçmiş Zaman b. Duyulan Geçmiş Zaman 2. Şimdiki Zaman 3. Gelecek Zaman 4. Geniş Zaman B. Dilek Tasarlama Kipleri 1. Dilek Şart Kipi 2. İstek Kipi 3. Gereklilik Kipi 4. Emir Kipi Sunularımız, aşağıdaki içeriklerle zenginleştirilmiştir Konu Anlatımları İnteraktif Etkinlikler İnteraktif Testler Arı Yayın Soruları MEB Soruları Konuyla İlgili Kazanımlar Fiillerin anlam özelliklerini fark eder. Çekim eklerinin işlevlerini ayırt eder. Sunularımız tüm akıllı tahtalarda, tüm cihazlarda ve tüm işletim sistemlerinde çalışabilmektedir. Pencerenin sağ alt köşesinde yer alan butonu ile içeriği tam ekran kullanabilirsiniz. Mobil cihazlarda sunuyu geniş ekran kullanmak için ''otomatik döndürme'' ayarını açınız. Sunuyla birlikte Epicpen, Fatih Kalem gibi kalem programlarını kullanabilirsiniz. Epicpen programını indirmek için tıklayın > WINDOWS MAC OS Bu sunu öğretmen ve öğrencilerin ücretsiz kullanımı için ©️ - Tüm Hakları Saklıdır. Gizlilik, Kullanım ve Telif Hakları bildiriminde belirtilen kurallar çerçevesinde hizmet sunulmaktadır. Koordinatör Mustafa AYGÜN Hazırlayan İrfan ASLAN Dizgi Kadriye YAŞAR KONUYLA İLGİLİ DAHA FAZLA İÇERİK

7 sınıf fiiller konu anlatımı